Het kabinet valt, nu Geert Wilders met zijn PVV vertrekt uit de coalitie. VVD, BBB en NSC moeten nu de lopende zaken regelen. Premier Dick Schoof heeft het ontslag van het kabinet aangeboden bij de koning.
Op belangrijke dossiers zoals stikstof en gewasbescherming heeft het kabinet weinig vooruitgang kunnen boeken. De val leidt weer tot grote onzekerheid bij ondernemers, wat nooit goed is voor investeringen in verdere verduurzaming. Ook de lobby vanuit de sector kan straks op een aantal punten weer opnieuw beginnen.
Wat de consequenties zijn voor de landbouwplannen van minister Femke Wiersma (BBB) is ongewis. Een demissionair minister kan geen verstrekkende besluiten nemen. Daar moet eerst een nieuw kabinet voor aantreden. Dat is pas aan de orde na nieuwe verkiezingen. Die zijn over circa een klein half jaar te verwachten.
De sierteelt had goede banden met Wiersma, die enthousiast was over de verduurzamingsplannen van de sector. Zo nam ze doelsturing op in haar beleid, waar bijvoorbeeld de regiocertificering in de Duin- en Bollenstreek een voorbeeld van is. Ook toonde ze begrip voor de knelpunten die de sector ervaart bij de gewasbescherming. Wiersma had vertrouwen in de plannen om het middelengebruik terug te schroeven.
De val van het kabinet is spijtig, vindt KAVB-voorzitter Hester Maij. „We hebben een regering nodig die stevig staat en trots is op de Nederlandse agrarische sector en op onze nationale iconen van onze bollenteelt. Wij hebben met onze ketenambitie de regie genomen over de verduurzaming van onze sector. Voor een deel van onze plannen hebben we gesprekken om dit met de minister en het ministerie uit te werken. Hoe dit verder gaat na de val van het kabinet is onduidelijk. Onze samenwerking met andere stakeholders gaat onverminderd door.”
Weinig vertrouwen
De sierteelt onder glas was niet gelukkig met het voornemen van het kabinet om de glastuinbouw onder het Europese ETS-2 emissiesysteem te laten vallen, met de bijbehorende bijmengverplichting groen gas. Dit zou de sector veel extra administratieve lasten en geld gaan kosten. Er zou financiële compensatie voor komen, maar daar heeft Glastuinbouw Nederland weinig vertrouwen in. Dit plan blijft nu boven de sector hangen.
Op het terrein van gewasbescherming wil Brussel voortmaken met de versnelde toelating van groene gewasbeschermingsmiddelen in Europa en met doelen rond water en stikstof. „Het is zorgelijk dat Nederland nu achterblijft met de uitwerking van die plannen”, zegt Adri Bom-Lemstra, voorzitter van Glastuinbouw Nederland.
„Doodzonde, want onze telers staan klaar om te investeren in verdere verduurzaming van de sector, zodat de glastuinbouw in 2030 nagenoeg emissievrij zal zijn, in 2040 klimaatneutraal en in 2050 vrijwel volledig geautomatiseerd kan telen. Maar met zulke onzekerheden durft geen teler te investeren. Dat is niet alleen een verlies voor klimaat en milieu, maar ook voor onze economie en maatschappij.”
„We zitten al jarenlang te wachten op oplossingen en dit is weer vertragend”, verklaarde LTO Nederland-voorzitter Ger Koopmans in het Radio 1 Journaal. „Er komt weer een periode van onzekerheid aan. Dat is jammer. Als er geen wetgeving komt, kunnen er geen vergunningen worden afgegeven. Het kabinet begon hoopvol, maar het werd steeds ingewikkelder. Het is heel pijnlijk om te zien en het helpt het land niet verder. Zeker als er geen hoofdlijnenakkoord meer is, waar de BBB wel een aantal doelen voor de landbouw in had staan.” Volgens Koopmans verliep het contact met minister Wiersma prima. „Er moest nog wel van alles gebeuren. Er staat nu een stikstofnorm in de wet die gewijzigd moet worden. De emissie moet vanuit alle sectoren verminderd worden. Die stappen moeten evengoed gezet worden.” Hij noemt het ’zonde van alle tijd en moeite’ die is gestoken in oplossingen.
Peiling nieuwe verkiezingen
De coalitie van PVV, VVD, BBB en NSC valt over het zogeheten 10-puntenplan van Wilders. Die wilde met het plan meer snelheid in het asielbeleid krijgen, waar overigens PVV-minster Marjolein Faber verantwoordelijk voor was. Formeel viel daarmee het kabinet nog niet, maar het het uiteenvallen van de coalitie en de steun van de PVV is de basis voor het kabinet weg. De val is pas formeel als de koning het ontslag heeft geaccepteerd. De regering zat ongeveer een jaar. Het vorige kabinet viel ook over het asielbeleid. Dat was in 2023 op initiatief van de VVD.
Uit de peilingen van Ipsos blijkt dat BBB nog maar 3 zetels zou halen bij nieuwe verkiezingen. Dat zijn er nu 7. De kans dat Wiersma een vervolg kan geven aan haar beleid is dan ook klein. NSC houdt nog 2 van de huidige 20 zetels over, is de inschatting. PVV zou de grootste partij blijven met 26 tot 32 zetels; daaronder volgen VVD en GL/PvdA, die allebei schommelen tussen de 25 en 30 zetels. Met name CDA zou weer flink groeien naar 16 tot 20 zetels.
