De Dutch Amaryllis Group (DAG) experimenteert al jaren met de buitenteelt van amaryllissenbollen. Hoe ver de elf leden daarmee zijn, houden ze voor zich; ze behouden graag de bevochten voorsprong. Maar over hun in de bollensector unieke manier van samenwerken in een coöperatie willen ze wel praten. “Een coöperatie is een goede manier om een nieuw product te testen en ook de kosten beheersbaar te houden”, vindt bestuurslid Mark Heemskerk.
De Dutch Amaryllis Group is in 2018 ontstaan. Het is een voortzetting van de opgeheven telersvereniging Amazing Amaryllis, kortweg TVAA, die in 2015 werd opgericht. Destijds werden tien kwekers door veredelaar Park Amaryllis (Pavof) en IGH benaderd voor een nieuw product: de buitenteelt van amaryllisbollen. Het werd gepresenteerd als een nieuw lot aan de boom, herinnert kweker Mark Heemskerk zich.
Gewoonlijk komen amaryllisbollen voor de broeierij van het zuidelijk halfrond of uit kassen in het Westland. Park Amaryllis veredelde soorten die in een koud klimaat in de grond kunnen overleven. Het idee was de amaryllisteelt net zo op te zetten als tulpen: de bollen buiten telen en vervolgens jaarrond broeien in prikbakken in de kas. Het veredelingsbedrijf wilde de soorten door een klein groepje kwekers laten kweken met IGH als verkopende partij. Heemskerk: „Van meet af aan waren de kwekers het erover eens de soorten gezamenlijk te telen in een coöperatie. Het was onduidelijk hoe de soorten zouden uitpakken. Als ieder voor zich in een soort zou investeren, is het maar net wie ‘het goede lootje trekt’. Niemand had daar een goed gevoel bij. Overigens werkt zo’n samenwerking natuurlijk alleen als je samen iets unieks in handen hebt.” De TVAA kreeg het exclusieve recht om tien soorten te telen.
Een paar jaar voorsprong
Na drie jaar begon de samenwerking tussen met name de kwekers en de veredelaar te knellen. Heemskerk vat het bondig samen: „Het product is twee tot drie jaar te vroeg op de markt gekomen. Er was nog veel onbekend over de teelt op grotere schaal en de voorgeschotelde terugverdientijd viel tegen. Daarnaast kwamen er te veel nieuwe soorten op ons af, terwijl onze eigen soorten nog klein zijn. Aan ons beste soort verdienden we nog niets.”
In 2018 gaven de kwekers aan te willen stoppen met de samenwerking. De consequentie was wel dat Pavof de exclusiviteit van de teelt voor TVVA bij nieuw uit te geven soorten losliet. Van de tien soorten behield de club kwekers wel de exclusieve teeltrechten. Inmiddels zijn er volgens kweker Harm Duineveld zo’n zeven andere Nederlandse kwekers die individueel amaryllissoorten buiten telen. Op deze pioniers heeft de club kwekers een paar jaar voorsprong.
Voor het opheffen van Amazing Amaryllis besloten de kwekers unaniem als coöperatie door te gaan al was het vertrouwen in het product toen wel gedaald, zo geeft Heemskerk toe. „Maar doorgaan was eigenlijk de enige keuze gezien de aangekochte rechten en de bollen. Bovendien klikte het onderling in de groep erg goed. Iedereen beseft dat we als groep de beste kans maken er een succes van te maken.”
Nu de kwekers in het zesde teeltjaar zitten, beginnen ze wat op te schalen en krijgen bepaalde partijen omvang. Heemskerk: „Van de elf soorten zijn er we er al wel twee aan het afbouwen. Had je als individuele kweker net die soort gehad, dan had je een behoorlijke strop gehad. Nu dragen we dat risico samen.”
Samenwerking binnen de samenwerking
Er zijn veel meer voordelen van samen de soorten te kweken. Hans Tesselaar, sinds 2018 voorzitter van DAG, noemt deze samenwerking ideaal om in zijn totaliteit rustig aan te doen en toch gas te geven. Duineveld daarover: „Samen verzamel je meer en sneller kennis. Je hebt sneller in de gaten welke soorten het beste zijn en kan dus sneller opschalen. We gaan met z’n allen net zo hard of net zo langzaam.”
De kweker kwam erbij toen er een plekje vrijkwam bij DAG en ook Mulder Tulips stapte er toen bij in. „Ik wil niet alleen het wiel uitvinden. Bovendien spreekt de groep kwekers me aan. Zijdelings hoop ik ook over andere gewassen wat op te kunnen steken”, argumenteert hij. Tesselaar geeft aan dat er een kritische massa nodig is om de kosten beheersbaar te houden. „Je wilt alles zo optimaal en efficiënt mogelijk doen.” Het product wordt daar geteeld waar de omstandigheden het beste zijn. De vereniging bepaalt daarom wie wat en waar teelt. Het streven is dat ieder lid ongeveer dezelfde oppervlakte teelt. Vanuit de coöperatie krijgen ze daarvoor een onkostenvergoeding. Heemskerk: „Er zijn ook samenwerkingen binnen onze samenwerking ontstaan. Zo hebben enkele kwekers van leverbaar hun areaal op één plek gebundeld om zo nog meer gemak te hebben van een groter oppervlak. Ze spreken dan af wie wat doet.”
Regels, maar toch vrijheid
Voor een coöperatie is gekozen omdat dit het beste bij de samenwerking past, meent Tesselaar. De coöperatie is eigenaar van het uitgangsmateriaal, betaalt royalty’s aan de veredelaar en teelt de bollen. „De coöperatie is één partij en verkoopt de bollen. Daarom komen we ook niet in de knoop met de mededingingsregels.” Er wordt niet gewerkt met een jaarlijkse contributie; is er een te kort in de exploitatie dan storten de leden bij. Veel regels zijn er niet, maar er zijn er twee belangrijk. “Dat de kweker zich volledig inzet voor de coöperatie en deze zich buiten de vereniging niet bezighoudt met amaryllis in welke vorm dan ook.”
De kwekers krijgen ook genoeg vrijheid hun eigen ding te doen. Heemskerk juicht dat toe. „Als iedereen alles op dezelfde manier doet, leer je niet veel.” Een goed voorbeeld daarvan is dat vorig jaar was afgesproken dat iedereen op 1 april geplant zou hebben. Toen dat bij een kweker niet paste in de planning, besloot hij begin maart al te planten. “Achteraf gezien, pakte dat goed uit.”
Nog steeds veel onbekend
Binnen de vereniging draagt ieder lid zijn steentje bij. Vier bedrijven doen onderzoek om de teelt verder te mechaniseren en kijken naar optimalisatie van de teelt. Twee leden doen broeiproeven, een kweker doet de verkoop, iemand doet de plantgoedverdeling en iemand de financiën. Heemskerk is er tevreden over. „Als elf kwekers overal bovenop willen zitten, wordt het een grote vergaderclub. Nu trekt een paar man aan de teelt, de anderen voeren meer uit. Dat is niet nadelig zolang het vertrouwen er is. Het zorgt voor rust in de coöperatie. Onze jas zit nu goed.”
Drie of vier keer per jaar is er een ledenvergadering en het bestuur vergadert eens in de maand. Duineveld zit in de teeltcommissie: „Via WhatsApp informeren we elkaar veel. Regelmatig komen er foto’s of filmpjes voorbij.” Na zes teeltjaren is er echter nog veel onbekend over de teelt. Heemskerk: „We zetten stapjes, maar er zijn nog steeds meer vragen dan oplossingen.” Waar Heemskerk vier jaar geleden nog dacht dat het bij de afzet bollen trekken aan een dood paard was, gloort er hoop. „Het product wordt bekender, er is vraag. We hebben van bepaalde soorten al best behoorlijke aantallen. Die lopen behoorlijk makkelijk de schuur uit.”
Ultiem resultaat
Waar wil Dutch Amaryllis Group (DAG) over tien jaar staan? Ze wil nog steeds koploper zijn in de amaryllisbollenteelt in Nederland. Ze hoopt van een aantal soorten het aantal hectare waar ze licenties voor heeft ‘vol’ te hebben. Afvallers zijn er dan ook. Heemskerk: „De beste soorten telen we nog niet.” Veel zinnigs over hoe belangrijk het product dan is geworden, kan de kweker niet zeggen. Het product is nog zo jong. Hij zou al blij zijn als de coöperatie over tien jaar nog bestaat. „Dat zou betekenen dat deze samenwerkingsvorm goed werkt en dat het product zich leent voor de manier waarop wij het in de markt willen zetten.” Duineveld hoopt op een breder kleurenarsenaal en dat er behalve enkelbloemige, ook dubbelbloemige soorten in het assortiment zitten.
Nieuwe soorten worden alleen bijgekocht als die 100 procent zekerheid bieden op een verbetering of aanvulling van de soorten die ze al hebben. Wanneer een groter areaal wordt geteeld en verhandeld heeft dat consequenties voor bijvoorbeeld logistiek, verwerking en overhead. Tesselaar: „Waar en hoe dat het beste kan gebeuren, dat zijn besluiten die we in de komende jaren moeten maken.”
Dutch Amaryllis Group in het kort
In Dutch Amaryllis Group (DAG) zitten elf kwekers: J. Heemskerk & Zn, Apeldoorn Bloembollen, N.J.J. De Wit en Zn, Bloembollenkwekerij Veul, Gebr. Valkering, Kees van Haaster & Zn, Bloembollenkwekerij J.S. Pennings ‘De Bilt’, Meelebo, A.A. Van der Vlugt Bloembollen, Jos Duineveld Breezand en Mulder Tulips. Hans Tesselaar van Teska Agro Advies is sinds het voorjaar van 2018 voorzitter. De kwekers kweken elf cultivars afkomstig van Park Amaryllis, elk met licenties voor 10 hectare.
Ze kweken alle hoofdkleuren en grootbloemige soorten, alleen van wit en oranje zijn er nog geen leverbare bollen. ‘Red Tiger’ is met drie hectare de grootste leverbare soort, daarna ‘Table Dance’ en ‘Striped Beauty’. De andere soorten zijn nog in opbouw. Eerst dacht DAG dat de Nederlandse snijproductie de belangrijkste afzetmarkt zou worden. Dit is nog altijd het streven, maar voor nu is het de droogverkoop die de kar trekt. Heemskerk: “De bol is concurrerend met de bollen uit Zuid-Amerika.” De DAG-kwekers mikken in de toekomst op een voorkeurspositie ten opzichte van bollen uit Brazilië, Chili en Israël vanwege de betere leveringsbetrouwbaarheid, certificering en een goede tracking and tracing.
