Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) verandert de werkinstructies van de Arbeidsinspectie zodat bedrijven harder bestraft worden als zij arbeidsmigranten slecht behandelen. Bij ernstige misstanden mogen bedrijven zelfs tijdelijk worden stilgelegd, schrijft de bewindsman in een Kamerbrief.
Op dit moment kan de Arbeidsinspectie via de Arbowet werkzaamheden bij een bedrijf tijdelijk stilleggen bij ernstig gevaar voor personen. Uit een verkenning van het kabinet blijkt dat deze wettelijke mogelijkheid ook ingezet kan worden bij ernstige misstanden. De inspecteurs van de Nederlandse Arbeidsinspectie krijgen handvatten over welke combinatie van omstandigheden kan leiden tot een stillegging van werkzaamheden.
‘Verdienmodel malafide werkgevers aanpakken’
Bij slechte omstandigheden kan worden gedacht aan heel weinig loon krijgen, moeten slapen op de werkplek, heel lang moeten werken, illegaal verblijven of werken, onduidelijkheid over wie de leidinggevende is, ontbrekende of gebrekkige administratie en fysiek of psychisch geweld. “Met het stilleggen van werkzaamheden bij bedrijven heeft de Nederlandse Arbeidsinspectie een extra maatregel waarmee we het verdienmodel van malafide uitzendbureaus en werkgevers die arbeidsmigranten uitbuiten snoeihard aanpakken”, aldus Van Hijum.
Inname van reisdocumenten en bankpassen
Extra aandacht is er voor werkgevers die zich schuldig maken aan het innemen van paspoorten en bankpassen. Dit vergroot de afhankelijkheid van de werkgever en verhoogt het risico op arbeidsmisstanden. Het past daarmee ook in bovengenoemd rijtje van slechte arbeidsomstandigheden die als optelsom tot stillegging kan leiden. Maar op grond van de Arbowet kan het innemen van paspoorten bankpassen op zich al tot een waarschuwing en een boete leiden, aldus SZW.
De boetes zijn vanaf februari ook fiks hoger. Op dit moment is de boete maximaal 8.000 euro. Voortaan worden hogere boetes opgelegd wanneer de illegale arbeid gepaard gaat met het innemen van paspoorten, slechte huisvesting of andere ernstige omstandigheden. Het maximale boetebedrag van 11.250 euro zal gelden wanneer deze ernstige overtredingen opzettelijk zijn begaan.
Reeks van maatregelen
Naast het eerder kunnen stilleggen van bedrijven en hogere boetes is het afschaffen van inhoudingen op het minimumloon voor huisvesting de derde maatregel die dit kabinet recent heeft genomen in de strijd tegen misstanden rond arbeidsmigranten. Zo blijkt dat door de inhoudingsmogelijkheid regelmatig het maximale bedrag wordt ingehouden op het loon, terwijl de kwaliteit van de woning dit soms niet rechtvaardigt.
Werkgevers mogen per 1 januari 2030 geen salaris meer inhouden op het minimumloon van werkenden ten aanzien van huisvestingskosten. Op dit moment mogen werkgevers maximaal 25% van het salaris inhouden op het minimumloon. Vanaf 1 januari 2026 wordt dit percentage ieder jaar vijf procent minder, waardoor in 2030 een einde komt aan deze regeling. Voor de Nederlandse Arbeidsinspectie wordt door het afschaffen van de inhoudingsmogelijkheid makkelijker om te controleren of een werkgever het wettelijk minimumloon betaalt.
LTO Nederland wil ook dat misstanden rondom inhoudingen op het minimumloon en slechte kwaliteit van huisvesting hard worden aangepakt. Het afschaffen van de inhoudingsregeling draagt daar volgens de belangenorganisatie op geen enkele manier aan bij. „Met het afschaffen van deze regeling verdwijnt deze transparantie en zonder alternatieven zijn internationale werknemers slechter af” zegt Eric Douma, Portefeuillehouder Mens, Ondernemerschap & Onderwijs. „Bovendien hebben sociale partners in de agrarische sector met de huidige afspraken in de agrarische cao’s al laten zien het maximum in te houden kosten te willen beperken tot 20% in plaats van de wettelijk toegestane 25%.” LTO herkent zich dan ook niet in het geschetste beeld dat huisvesting van internationale werknemers een verdienmodel is. LTO wil daarom met de minister in gesprek over de aangekondigde maatregel.
Kostbaarste kapitaal
Een hardere aanpak van ernstige misstanden kan ook op instemming van Glastuinbouw Nederland rekenen. „Werknemers zijn ons kostbaarste kapitaal, zij behoren met zorg en respect behandeld te worden. Bedrijven die dat weigeren in te zien en zich willens en wetens aan de regelgeving onttrekken, moeten aangepakt worden. Zulk gedrag is onacceptabel”, reageert voorzitter Adri Bom-Lemstra van Glastuinbouw Nederland.
Ze wijst erop dat de glastuinbouw zijn verantwoordelijkheid neemt. “Zo eisen wij van onze leden dat zij met gecertificeerde partijen werken en dat zij controleren of gemaakte afspraken bij het inlenen van medewerkers correct worden uitgevoerd.” Daarnaast verplicht Glastuinbouw Nederland zijn leden met SNA-gecertificeerde uitzendbureaus te werken en hun te huisvesten in AKF/SNF-gecertificeerde woonruimten. “Die verplichting is opgenomen in onze lidmaatschapsvoorwaarden. Bovendien verplicht de cao Glastuinbouw telers die werknemers inlenen, te toetsen of de ingeleende medewerkers de juiste betaling krijgen.”
Ook grip krijgen op instroom arbeidsmigranten van buiten de EU
Nederland wil ook duidelijkere Europese regels voor gedetacheerde arbeidsmigranten van buiten de EU. Nederland wil dat er paal en perk wordt gesteld aan mensen van buiten de EU die via een ander Europees land geworven worden om direct in Nederland aan het werk gezet te worden. Deze constructie wordt gebruikt om Nederlands toelatingsbeleid voor arbeidsmigranten van buiten de EU te omzeilen. Dit leidt vaak tot misstanden. Deze zogenoemde derdelanders zouden via de Nederlands regels nooit worden toegelaten om hier te werken.
De oproep van Nederland wordt gesteund door België, Denemarken, Duitsland, Italië, Luxemburg en Letland. Samen met Nederland vertegenwoordigen zij ruim 40% van de EU-bevolking. De Europese Commissie zal een beslissing moeten nemen of en hoe de regels worden aangepast.
Goede registratie
De laatste aangekondigde maatregel van minister Van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op 21 februari is dat uitzendbureaus ook verantwoordelijk worden voor een goede registratie van arbeidsmigranten in de Basisregistratie Personen (BRP). Nu ligt die verantwoordelijkheid nog alleen bij de arbeidsmigrant zelf, waardoor veel arbeidsmigranten niet correct zijn ingeschreven. In de plannen moeten uitzendbureaus arbeidsmigranten helpen met inschrijven en controleren of het goed gegaan is.
Arbeidsmigranten die langer dan vier maanden in Nederland willen blijven, moeten zich binnen vijf dagen na aankomst als ingezetene laten inschrijven in de gemeente waar ze gaan wonen. Bij een korter verblijf kunnen zij zich inschrijven als niet-ingezetene in de BRP.
