Gewasbeschermingsmiddelen die los van elkaar onder de maximale norm voor gehalte in het oppervlaktewater blijven, zijn als cocktail giftiger. De cocktail is dodelijk voor veel organismen. Dat blijkt uit onderzoek van de Leidse Centrum voor Milieuwetenschappen (CML) en het RIVM.
Het CML van de Universiteit Leiden deed met het RIVM onderzoek naar het effect van het mengsel op organismen in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Maandag 14 oktober werd het resultaat gepresenteerd op de Bestrijdingsmiddelenatlas, de website waarop monsterresultaten van het oppervlaktewater worden gepubliceerd en opgezocht.
Hoger
Zelfs waar de concentraties van de afzonderlijke stoffen binnen de daarvoor gestelde limieten vallen, kan er soortenverlies ontstaan door een combinatie van stoffen, stellen de onderzoekers. Voor elke stof afzonderlijk bestaat een maximum, dat is gebaseerd op het risico op het verdwijnen van soorten. Dat moet beperkt blijven tot een acceptabel minimum. Samen kunnen ze volgens CLM en RIVM een giftige combinatie vormen die dat minimum ruim overschrijdt. ‘Door dit soort cocktail-effecten was in 2022 op meer dan 20% van de locaties, zonder normoverschrijdingen, de toxische druk net zo hoog of zelfs hoger dan bij locaties met normoverschrijdingen’, stellen de instanties vast.
De onderzoekers baseren de uitkomsten op meetgegevens van de waterschappen en Rijkswaterstaat. Het gaat om data over de concentratie van honderden bestrijdingsmiddelen in oppervlaktewater, op honderden locaties. Voor de uitkomsten bepaalden ze welke invloed de concentraties hebben op de ecologische gezondheid van oppervlaktewateren. Het risico op soortenverlies is volgens een methode van het RIVM berekend met formules en toxiciteitsdata. Zo is zichtbaar waar een te hoge giftigheid ontstaat van de cocktails. Ook is duidelijke welke stoffen de grootste bijdrage leveren aan die giftigheid.
’Minder voortuitgang’
Er is meer aandacht voor stapeling en dus cocktails. Volgens de onderzoekers komt dat door sterke aanwijzingen voor effecten op menselijke gezondheid. Theoretisch ecoloog Marco Visser, een van de onderzoekers: „Als we naar afzonderlijke stoffen kijken, lijkt ons oppervlaktewater geleidelijk schoner te worden, met steeds minder stoffen die de norm overschrijden. Wanneer we de gezamenlijke effecten van alle giftige stoffen bekijken, is er minder vooruitgang zichtbaar en blijft een te hoge toxische druk vaak voorkomen.”
Volgens de onderzoekers kunnen de uitkomsten helpen bij het gezonder maken van het water en om uiteindelijk te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Daar is de bestrijdingsmiddelenatlas wat Visser betreft een stuk gereedschap bij. Visser: „Met de Atlas kunnen we inzicht krijgen in de variatie van toxische druk door de tijd en op verschillende locaties. We hopen dat dit helpt om kwetsbare gebieden en periodes beter in kaart te brengen: essentieel voor gericht beleid.”
